Монгол улсад орчин цагийн музейн салбар үүсч, хөгжсөний 100 жилийн ой, Соёл урлагийн ажилтны өдрийг тохиолдуулан Улаанбаатар хотын музейн арга зүйч Болоожийн Өлзийбаяр Монгол Улсын Соёл, спорт, аялал жуулчлал, залуучуудын яамны шагнал Соёлын тэргүүний ажилтан цол, тэмдгээр шагнагдлаа. Б.Өлзийбаяртаа цаашдынх нь ажилд өндөр амжилт хүсье.
Мексикийн Канкун усан доорх музей буюу Museo Subacuático de Arte (MUSA) нь дэлхийн хамгийн том усан доорх музей гэдгээрээ бахархдаг. Энэхүү усан доорхи диваажин нь жил бүр 750,000 жуулчдыг татдаг бөгөөд Канкун болон Исла Мужерес арлуудын хооронд оршдог.
Их Британийн уран барималч Жейсон ДеКайрес Тейлорын, үлдсэн хэсэг нь Мексикийн орон нутгийн уран барималчдын 500 гаруй баримал байдаг тус музей нь шумбагчдын очих газар болж, ойролцоох шүрэн хадуудыг хадгалахад тусалдаг ба энэ нь үүсгэн байгуулагчдын хүссэн алсын хараа юм.
Энэ талаар Хотын дарга Х.Нямбаатар: “Google компанийн төлөөлөл Монголд ирсэн байна. Тус компанийн дөрвөн бүтцийн байгууллагаас зургаан төлөөлөгч ирж ажиллаж байна. Тэд Улаанбаатар хоттой хамтарч түгжрэлийг шийдэх санаачилга дэвшүүллээ. Тус компанийн хамтарч ажиллах 11 дэх хот Улаанбаатар болж байна. Германы Хамбург, Индонезийн Жакарта, АНЭУ-ын Абу Даби, Энэтхэгийн Бангалор зэрэг 10 хоттой “Google” компани хамтарч ажиллаж байгаа юм байна.
Google хэрэглэгчийн дата мэдээлэлд суурилан авто замын түгжрэлийг бодит цаг дээр хиймэл оюун ухаанаар тооцоолж замын хөдөлгөөний зохицуулалт хийх программ хангамжийг нэвтрүүлэхэд хамтарч ажиллах санаачилгыг гаргалаа.
Нийслэлийн 170 уулзварыг камерын нэгдсэн системд холбох ажил 11 дүгээр сарын 1-нд дуусна. Эдгээр уулзварыг хиймэл оюун ухаанаар зохицуулах AI технологийг нэвтрүүлэхэд “Google” компани хамтарч ажиллахаар тохиролцлоо. Google maps AI технологио үнэ төлбөргүй ашиглуулах юм” гэж мэдээллээ.
Хоёр тал AI технологийг нэвтрүүлэх ажлын хэсэг байгуулахаар болжээ.
Микробын талаар илүү ихийг мэдэхийн тулд бидний амьдарч буй цаг үед Micropia-д зочлох нь зүйтэй болов уу. Амстердам дахь Micropia нь ийм төрлийн цорын ганц музей нь ихэвчлэн өвчинтэй холбоотой байдаг ч хүний өдөр тутмын амьдралд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг микробуудыг эерэгээр харах зорилготой юм.
Үүний нэгэн адил музей нь олон нийтийн бичил биетний сонирхлыг бага наснаас нь бий болгохыг хүсдэг. Үзэсгэлэнгүүд нь исгэх, вирус, вакцин гэсэн ангилалд хуваагддаг.
Сонирхолтой үзмэрүүдийн нэг нь “Амнаас аманд” нэртэй бөгөөд хүмүүс үнсэлцэх үед хэр их бичил биетэн дамждаг тухай өгүүлдэг. Музейн өөр нэг онцлог нь түүний байршил юм – Леденлокален нь музейн орчин үеийн хэрэглээ болж өөрчлөгдсөн томоохон түүхэн дурсгалт газар юм.
Олон улсын тагнуулын музей нь зочдод тагнуул, тагнуулын ертөнцийг сонирхолтой байдлаар харуулдаг. Ихэнхдээ нууцаар дүүрэн сэдэв болох музей нь түүхэнд тагнуулын үүрэг гүйцэтгэсэн чухал үүрэг, түүний өнөөгийн хэрэглээг ойлгох боломжийг олгох зорилготой юм.
Тагнуулын олдворуудын хамгийн том цуглуулга бүхий үзмэрүүд нь янз бүрийн ангилалд хуваагддаг бөгөөд тагнуулын ажиллагаа нэртэй интерактив үзэсгэлэнд та нууц төлөөлөгчдийн дүрд тоглож, нэг цагийн турш тагнуулын үйл ажиллагаанд оролцох боломжтой.
Үзэсгэлэнд тавигдсан онцлох эд өлгийн зүйлсэд Хүйтэн дайны үед КГБ-ын эмэгтэй амиа алдагсдын хэрэглэж байсан “үхлийн үнсэлт” гэгддэг уруулын будагтай гар буу, Minox тагнуулын камер, 1964 онд Жеймс Бондын тухай триллер “Goldfinger”-д гарсан Aston Martin DB5 зэрэг багтжээ.
Энэ удаагийн цувралаар Улаанбаатар хотын эрүүл мэндийн үйлчилгээ, түүнтэй холбогдох барилга байгууламжийн тухай хүргэж байна. #13 ХАЛДВАРТЫН ШИНЭ БАРИЛГА (1986) 
Халдвартын эмнэлэг нь 1947 оны зургаадугаар сарын 20-нд Улсын төв эмнэлгээс салбарлан 200 ортой, үндсэн 5 тасагтай, 86 орон тоотойгоор Зайсан толгойн дэргэдэх Зөвлөлтийн цэргийн эмнэлгийн байранд анх байгуулагджээ. 1986 оны наймдугаар сарын 23-нд Халдварт өвчнийг анагаах клиникийн эмнэлгийн шинэ цогцолбор барилгыг Монгол, Зөвлөлтийн хамтарсан барилгачид хүлээлгэн өгчээ. Тус цогцолбор нь 9 га талбайд тухайн үеийнхээ цоо шинэ тоног төхөөрөмжөөр тоноглогдсон эмчилгээний багаж хэрэгсэлтэй, 600 ор, 15 тасагтай, төвлөрсөн ариутгал, эмийн сан, лаборатори, 150 хүнд үйлчлэх гуанз зэрэг 20 гаруй барилга байгууламжтай ашиглалтад орж, өнөөг хүртэл уг барилгад үйл ажиллагаа явуулж байна.
Бичвэрийн эх сурвалж: Монгол Улс Нийслэл Улаанбаатар он дарааллын бичиг. 2023
Энэ удаагийн цувралаар Улаанбаатар хотын эрүүл мэндийн үйлчилгээ, түүнтэй холбогдох барилга байгууламжийн тухай хүргэж байна. #12 ОРГИЛ РАШААН СУВИЛАЛ (1935)
Шинжлэх ухааны эмнэлгийн нэг чухал салбар нь рашаан эмнэлэг, амралтын газар юм. 1930 оноос Жанчивлангийн рашааныг ашиглаж эхэлсэн ч төд удалгүй хаагджээ. 1931 онд нийслэлийн хойд этгээд Санзайн аманд Эрүүлийг хамгаалах яамнаас амралтын газар байгуулжээ. Түүнийг 1934 оны долоодугаар сард өөрчлөн Зайсангийн аманд Комбинатын рашааныг түшиглэн 60 ортой амралтын газрыг 1935 оны долоодугаар сард нээжээ. Рашааныг анх зөөвөрлөж хэрэглэж байв. Улмаар уг рашааныг анагаах ухааны үндэслэлтэйгээр зөв зохистой ашиглахын тулд рашааны нөөц байгаа газар дээр нь улсаас барилгыг бариулж 1951 онд ашиглалтад оруулжээ. 1958 онд Рашаан комбинатыг өргөтгөж нэг ээлждээ 150 хүн хүлээн авах чадалтай болгосноос гадна 200 хүний суудалтай клуб, гуанз, үйлчилгээний газрыг нэмэн бариулсан байна. 1971 оноос эхлэн Рашаан комбинатын шинэ барилга байгууламжийг Улсын барилгын зургийн институтийн зураг төслөөр Намын дээд сургууль (одоогийн Удирдлагын академи)-ийн баруун талд 9 га газарт барьж байгуулан 1974 онд ашиглалтад өгчээ.
Бичвэрийн эх сурвалж: Монгол Улс Нийслэл Улаанбаатар он дарааллын бичиг. 2023 он.
УБЗАА-наас энэ онд 27,800 м.кв талбайд явган хүний зам тохижуулахаар төлөвлөсөн. Өнөөдрийн байдлаар тус ажил 90 хувьтай үргэлжилж байна. Энэ онд ерөнхий боловсролын сургууль болон цэцэрлэг орчимд явган хүний зам шинээр хийж, иргэдэд ээлтэй хот болгохоор зорьж байгаа юм.
Тухайлбал, СХД-ийн Өнөр хорооллын 107, 110 дугаар цэцэрлэг, 81, 86 дугаар сургууль, БЗД-ийн 44 дүгээр сургууль, Амгалан цогцолбор сургууль орчимд хүүхдийн аюулгүй орчныг бүрдүүлэхээр явган хүний зам хийж байна. Хичээлийн шинэ жил эхлэхээс өмнө явган хүний зам тохижуулах ажлыг бүрэн дуусгахаар төлөвлөсөн.
Мөн нийслэлийн Засаг даргын захирамжаар төвийн зургаан магистрал зам талбайд явган хүний чулуун зам хийхээр бэлтгэл ажлыг хангаж байна. Эхний дөрвөн багц ажлын нэг багцад гүйцэтгэлийн ажил хийх компани шалгарсан бол үлдсэн гурван багц ажилд худалдан авах ажиллагааг дахин зарласан гэж УБЗАА-ны Дугуйн ба явган хүний зам, тохижилтын хэлтсийн дарга Г.Билгүүн хэллээ.
Эх сурвалж: НЗДТГ
Мексик дэх Музео де лас Момиас де Гуанахуато гэж нэрлэгддэг энэхүү музей нь мумигийн өлгий нутаг юм. Үзүүлсэн мумигууд байгалийн жамаар мумми /занданшуулсан шарил/ болсон тул Египтэд малтсан муммиас арай бүдүүлэг харагдаж магадгүй юм. Занданшуулах үйл явц нь өндөр газар, хуурай уур амьсгалын нөлөөгөөр модон авс нь ус чийгийг шингээснээр сайн хадгалагдсан байх магадлалтай. Бунхнуудыг мөн цементээр битүүмжилж, биеийг ялзрахаас хамгаалсан байдаг байна.
Энэ газраас олдсон олон тооны мумми олны танил болж эхэлсэн тул олон нийтэд үзүүлэх зорилгоор музейг байгуулжээ. Музейд зуу гаруй мумми дэлгэгдсэн бөгөөд ихэнх нь 1850-1950 онд Гуанахуатогийн оршин суугчид байжээ. Тус музейд мөн дэлхийн хамгийн жижиг мумми байдаг.
Нохойн хүзүүвчний музей нь нохойнд дуртай хүмүүст зайлшгүй хэрэгтэй музей юм. Лидс шилтгээн дотор байрладаг тус музей нь энэ төрлийн дэлхийн анхных юм. Цуглуулга нь шилтгээний хуучин жүчээнд байрладаг бөгөөд 1976 оноос хойш дэлгэгдэж байна. Үзэсгэлэнд тавигдсан 130 ховор, үнэ цэнэтэй хүзүүвчний хамгийн эртнийх нь 15-р зууны сүүлчээс хамаарах Испанийн төмөр сүргийн мастифын хүзүүвч юм.
Бусад нь 16-р зууны Германы төмөр хүзүүвч, барокко үеийн гоёл чимэглэлийн алтадмал хүзүүвчтэй зэрэг үзмэрүүд байдаг. Цуглуулгын нэлээд хэсэг нь Гертруда Хантаас гаралтай бөгөөд түүний нөхөр түүхч Жон Хантыг хүндэтгэн дэлгэн үзүүлжээ. Цуглуулагч хосууд хоёулаа цуглуулсан янз бүрийн зүйлийн арвин баялаг цуглуулгатай боловч нохойн хүзүүвч нь тэдний дундаас хамгийн онцгой нь юм.
1955 онд байгуулагдсан тус музей нь талханд зориулагдсан бөгөөд хүн төрөлхтний соёл, иргэншлийн салшгүй хэсэг болох талхны 6000 жилийн түүхийг харуулах зорилготой юм. Түүний анхны байнгын үзэсгэлэн нь 1960 оноос эхэлсэн бөгөөд дэлхийн анхны ийм төрлийн музей юм. Хожим нь тус музей Германы Ульм хотын Зальцстадел хэмээх түүхэн агуулах руу нүүжээ.
Музейд 18,000 гаруй үзмэр байдаг бөгөөд үүнээс 700 нь байнгын үзэсгэлэнд байдаг. Үзэсгэлэнгүүд нь нийгэм дэх талхны чухал ач холбогдлыг харуулахыг зорьдог. Мөн талх хийх янз бүрийн аргууд болон энэ нь олон зууны туршид хэрхэн хөгжиж ирсэнийг харуулдаг. Гэсэн хэдий ч жинхэнэ талх үзэсгэлэнгийн нэг хэсэг биш юм, учир нь үүсгэн байгуулагчид талхыг олдвор биш харин өдөр бүр шинэхэн жигнэх ёстой хоол гэж үздэг.
Эл музей дель Оро гэгддэг алтны музей нь Колумбын хамгийн алдартай аялал жуулчлалын газар бөгөөд жилд хагас сая жуулчдыг татдаг. Музей нь Өмнөд Америкт зочлох хамгийн сонирхолтой газруудын нэг юм. Колумбын Испанийн өмнөх үеийн соёлын 55,000 гаруй ширхэг алт болон бусад материалаар сайрхах эдгээр эд зүйлсийг гурван давхарт байрлах сэдэвчилсэн өрөөнд байрлуулсан байна.
Мэдээжийн хэрэг алт нь үзэсгэлэнгийн ихэнх хэсгийг бүрдүүлдэг боловч ваар, чулуу, хясаа, мод, нэхмэл эдлэлүүд мөн цуглуулгын нэг хэсэг юм. Музейн хамгийн алдартай үзмэр бол Эл Дорадогийн домогтой холбодог Musica Raft бөгөөд үүнийг хүмүүсийн үзэж байгаагаар домогт алтны хотыг хэлж байсан ч үнэн хэрэгтээ Муискагийн ард түмний домогт омгийн ахлагч, албан бусаар “Алтан хүн” гэж нэрлэгддэг. Хамгийн шилдэг үзмэр нь энэхүү Алтан хүний бяцхан загвар юм.
Нийслэлийн Аялал жуулчлалын газар болон “Скаллс” мото клуб хамтран “Талын салхи” олон улсын мото фестивалийг ес дэх жилдээ энэ сарын 8, 9-ний өдрүүдэд зохион байгуулах гэж байна. Энэ жил тус фестивалийг хэрхэн зохион байгуулах талаар холбогдох албаныхан мэдээлэл өглөө.
Энэ удаагийн мото наадамд Монгол Улсаас 30 мото клубийн 1200 орчим мотоцикл сонирхогчид, БНХАУ-ын 70, ОХУ-ын 200, БНСУ-ын 10, Малайз, Вьетнам болон АНУ зэрэг улсын мото сонирхогчид оролцоно. Мото наадамд оролцогчид 09:00 цагт Д.Сүхбаатарын талбайд цуглан нээлтийн арга хэмжээнд оролцож, 12:00 цагт нэгдсэн байдлаар цуваагаар хөдлөн, “Энхтайваны өргөн чөлөө буюу Сүхбаатарын талбай – Бөхийн өргөө – Зүүн дөрвөн зам – Офицеруудын ордон – Амгалан өртөө – Баянзүрхийн товчоо – Налайх дүүрэг – Чингис хааны хөшөөт цогцолбор” гэсэн маршрутаар явна. Мото наадам Чингис хааны хөшөө цогцолборт үргэлжилж, энтертайнмент шоу арга хэмжээ болох юм. Энэ үеэр хоолны асар, уух зүйлс, худалдаа үйлчилгээ, хөгжөөнт тоглоом, спорт тэмцээн болно.
Эх сурвалж: НЗДТГ-ЫН ХЭВЛЭЛ МЭДЭЭЛЭЛ, ОЛОН НИЙТТЭЙ ХАРИЛЦАХ ХЭЛТЭС
Хүүхдийн баярын өдрөөр Сүхбаатарын талбайд Нийслэлийн Соёл Урлагийн газраас боловсролын хөтөлбөр явуулахад зориулан барьсан задгай гэрт Улаанбаатар хотын музейгээс боловсрол танин мэдэхүйн ажлууд зохион байгууллаа. Үүнд:
– Нийслэл хүрээ, Социалист Улаанбаатар – хөлөгт тоглоом – 2 төрөл (20 хүүхэд, 10 том)
-“Төсөөллөө бүтээе” -сэдэвт боловсролын ажил – Улаанбаатар хотын түүхтэй холбогдох хэвлэмэл бэлдэцүүдийг зохиомжлон будах (150 хүүхэд будсан)
“Төсөөллөө бүтээе” – Мольберт дээр усан будаг, гуашаар өөрийн дуртай сэдвээр зураг зурах (80 хүүхэд будсан)
Хүүхдийн баярын өдөр тохиож байгаа тул хөтөлбөрт оролцсон хүүхдүүдийн 90% нь 2-10 насны хүүхдүүд байв.
Монголын Үндэсний музейн үзэсгэлэнгийн танхимд 2024 оны 05 дугаар сарын 02-ны өдөр Катарын Үндэсний музейн тусгай үзэсгэлэн “Нүүдэл” буюу “On the Move” үзэсгэлэн нээлтээ хийлээ. Үзэсгэлэнг Катар Улсын Гадаад хэргийн яам ивээн тэтгэж Монголын үзэгчдэд толилуулж буйгаараа онцлогтой. Катарын Үндэсний музейн сан хөмрөгөөс 50 гаруй биет үзмэр, түүхэн гэрэл зураг, баримтат киног үзэсгэлэнд дэлгэн, газрын тос олборлохоос өмнөх Катарын малчдын аж амьдрал, ахуй соёлыг энэхүү цогц үзэсгэлэнд дэлгэн толилуулж байна. Тус үзэсгэлэнгийн нээлтийн ёслолд Катарын Үндэсний музейн захирал, Эрхэмсэг ноён Шейх Абдулазиз Аль Тани, Талал Радан Аль Шаммари, Катарын Үндэсний музейн Кураторын газрын дэд захирал, Таниа Ал Мажид, Катарын Үндэсний музейн захиргаа, музейн хөгжлийн бодлогын ахлах шинжээч Доктор Александар Боуниа, Катарын Үндэсний музейн Сан хөмрөгийн хэлтсийн дарга Сунг Хёун Им, Нийгэм болон аман түүх судлаач Нажма-Ахмед нар оролцлоо. Үзэсгэлэнг Монгол улсын талаас Соёлын дэд Сайд П.Баттөр, Катарын Үндэсний музейн Захирал Эрхэмсэг Шейх Абдулазиз Аль Тани нар нээж үг хэллээ. Уг арга хэмжээнд урилгаар “Улаанбаатар хотын музей”-н захирал П.Даваасүрэн оролцлоо. “Нүүдэл” тусгай үзэсгэлэн 05 дугаар сарын 02-ноос 08 дугаар сарын 11 хүртэл Монголын Үндэсний музейн үзэсгэлэнгийн танхимд олон нийтэд нээлттэй, үнэ төлбөргүй ажиллах юм байна.
Нийслэлийн засаг даргын тамгын газар, ШУТИС-ийн хүмүүнлэгийн ухааны сургууль хамтарсан “Улаанбаатар хотын түүх, соёл: асуудал, шийдэл” нэртэй эрдэм шинжилгээний хурал Новотель зочид буудалд зохион байгуулагдлаа. Тус хурал нь “Улаанбаатар хотын түүх”, “Улаанбаатар хотын соёл” гэсэн хоёр сэдвийн хүрээнд салбар хуралдаанаар үргэлжилсэн юм. Дээрх хоёр сэдвийн хүрээнд нийт 18 судлаач, эрдэмтэн илтгэл хэлэлцүүллээ.
Эрдэм шинжилгээний хурлыг нээж нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч Х.Нямбаатар хэлсэн үгэндээ “Тэртээ 1639 онд Халх Монголын ноёд чуулан Түшээт хан Гомбодоржийн Ишдорж хэмээх хүүд Занабазар гэх сахилын нэр хайрлан Халхын шарын шашны тэргүүнээр өргөмжлөн өдгөөгийн Өвөрхангай аймгийн нутагт орших Ширээт цагаан нуур гэх газарт орд өргөө босгож “Шар бүсийн орд” хэмээх болсноор Улаанбаатар хотын түүх эхэлдэг гэж эрдэмтэн судлаачид үздэг. Түүхэн цаг хугацааны явцад Өргөө, Номын хүрээ, Их хүрээ, Нийслэл хүрээ зэргээр нэрлэгдэж байгаад 1924 онд бидний мэдэх Улаанбаатар нэртэйгээр Монгол Улсын нийслэл болжээ” гэж тодотгосон юм.
Эрдэм шинжилгээний хурлын үеэр болсон хэлэлцүүлэгт Улаанбаатар хотын музейн захирал П.Даваасүрэн оролцож, хотын соёлын салшгүй нэг хэсэг болсон Монгол улсын нийслэл Улаанбаатар хотын музейн барилга, музейн үзмэрийн хадгалалт, хамгаалалт хийгээд өнөөгийн орчин нөхцөл байдал, цаашдын зорилт, арга хэмжээний талаар асуудал дэвшүүлсэн үг хэлж саналаа илэрхийллээ.
#7 ДУГУЙН УРАЛДААН (1939) Ардын хувьсгалын дараагаас засгийн газраас ард түмний соёлч чинээлэг хэрэгцээг хангахын тулд гадаад орнуудаас төрөл бүрийн маркийн дугуйг худалдааны захиалгын шугамаар авчруулж хөдөлмөрчдийг хангах болжээ. Энэ үеэс дугуй унагчид манай оронд олон тоогоор нэмэгдэж, уралдаан тэмцээн явуулах боломж нөхцөлтэй болжээ. 1939 онд Биеийн тамирыг сайжруулах төв зөвлөлөөс эрхэлж Улаанбаатар хотод анх удаа 5.7 км-ийн дугуйн бартаат замын уралдааныг зохиов. Уралдааны маршрут нь Засгийн газрын байшингаас Консулын дэнж хүртэл замд явагджээ. Энэхүү тэмцээнд эвлэлийн гишүүн Батсүх 10 минут 16 секундийн амжилтаар тэргүүн байр эзэлжээ.
Гэрэл зургийн тайлбар: Монголын дугуйчид БНМАУ-ын нийслэл Бээжин хотын Тянь Ань Мэний талбай дээр
Бичвэрийн эх сурвалж: Монгол Улс Нийслэл Улаанбаатар он дарааллын бичиг. 2023 он.
